قالیبافی- فرشهای موزه ای
       هنر قالی بافی                                                                                               اندیشه آنلاین/آلمان/شماره هفدهم/فصل تابستان  
The art of weaving knotted carpet 

صنعت یا هنر قالی بافی
(مقاله صوتی در انتهای صفحه)

محققین در جستجو برای یافتن تاریخ صحیحی به عنوان مبدا و زمان بافت اولین قالی به بن بست رسیده اند. در ابتدا برخی از پژوهشها در این زمینه برخی از این افراد را برآن داشته بود که مرکز قالی بافی در ابتدا در مصر بوده است. امّا کشف اولین فرش به نام پازیریک[1] که در کوههای سیبری در سال ۱۹۴۹ توسط پروفسور رودنکو کشف گردید، این نظریه را باطل نمود و با توجه به این نمونه عملی، پژوهشگران به این باور رسیدند که مهد قالی بافی نه در سواحل رود نیل و دجله و فرات، بلکه در ایران بوده است.س
در هر حال این هنر اصیل ایرانی از نظر طراحی نقوش در یک نقطه سنتی باقی نماند و به تدریج استادکاران ایرانی، طرحهای بسیار زیبا و تحسین برانگیزی را ارائه دادند که در بافت فرشهایی با ابعاد مختلف مورد استفاده قرار گرفتند. متاسفانه از آنجا که قانون ثبت و حمایت از صاحبان طرح در ایران وجود ندارد، این طرح ها بوسیله بسیاری از سودجویان و سوداگران دیگر کشورها به سرقت رفت و بدون آنکه حداقل از خاستگاه این طرح ها، یعنی کشور ایران نامی برده شود، قالی های زیادی بافته شد و به قیمتی ارزانتر به جای جای جهان صادر شد. در این میان صاحبان ذوق و مشتاقان حقیقی که استادکاران بی نظیر و   بی بدیل طراحی نقوش فرش بودند، هر روز طرحی جدید در رنگ بندیهای حیرت آور را خلق کرده، به دستان هنرمند قالیبافان سپردند. در این میان آنچه این هنر ارزنده را از نقش به فرش تبدیل نمود، دستان هنرمند افراد گمنامی بوده و هست که هرگز ما از نام و محل زندگی و زندگینامه آنها آگاه نخواهیم شد. این زحمتکشان هنرمند بی نشان، همواره در تاریخ قالی بافی ایران، آثاری جاودانه را خلق نمودند و با این کار بر غنای فرهنگی این مرز و بوم افزودند، بی آنکه خود از آن آگاه باشند و یا اصولن ادعایی جز دستمزد ناچیزی که به آنها داده می شود داشته باشند. س
یکی از مزیتهای خانه های ایرانیان از نظر چیدمان وسائل، نسبت به اروپائیان ،استفاده از فرش و تابلوفرش می باشد که نه تنها زمین آنرا بلکه دیوارهای این خانه ها را به یک گالری هنر تبدیل نموده است.س
در این بخش شما را با تعدادی از فرشهایی آشنا می کنیم که در موزه های جهان قرار دارند.  در مقالات آتی، به فرشهایی که در موزه فرش تهران قرار دارند نیز اشاره خواهد شد. این موزه که به دستور فرح پهلوی (فرح دیبا) در ضلع شمال غربی پارک لاله و در فضایی به وسعت ۱۲۰۰۰ متر مربع ساخته شده بود در روز ۲۲ بهمن ۱۳۵۶ به وسیله وی افتتاح گردید. این موزه یکی از مدرن ترین موزه های فرش در جهان بود که در آن زمان به مرور فرشهای تاریخی و زیبایی را بخود اختصاص داد. س

فرشهای موزه ای
س ۱ -فرش پازیریک
یکی از قدیمی ترین فر شها می با شد که به وسیله پرو فسور رود نکو در سال ۱۹۴۹ میلادی در منطقه پازیریک سیبری در نزدیکی مرز مغولستان در میان یخ ها کشف شد . این فرش که ابعاد آن دو متر در یک متر و هشتاد و سه سانت می باشد و دو میلی متر قطر دارد ودر هر دسیمتر مربع ۳۶۰۰ گره دارد. در آن فرش از رنگ های قهوه ای مسی ، و سبز روشن و زرد استفاده شده است . س
طرح آن ترکیبی از طرحهای آشوری ، هخامنشی و سکائی می باشد . س
طرح زمینه آن شامل گلهای ۴ پر آشوری می باشد و پس از یک حاشیه که از گلهای تقریبن ۴ گوش تشکیل شده است ، یک ردیف از سواران ایرانی به چشم می خورد و طرح سواران و کلاه مخصوص آنها، اصالت ایرانی آن را نشان می دهد و نقوش آن با اشکال متداول در دوران هخامنشی و نقوش تخت جمشید مشابهت دارد. در انتهای حواشی فرش ، جانوران بالدار افسا نه ای دیده می شود . س
طرح و گره این فرش نشان دهنده آن است که این فرش اولین تجربه بافندگان آن نبوده و  نمودار سالها تجربه و کمال تدریجی این هنر می باشد . نوع گره آن ترکی است و حدود ۵ قرن قبل از میلاد با فته شده است . این فرش هم اکنون در موزه ارمیتا ژ سن پترزبورگ نگهداری می شود . س 
س ۲ – فرش اردبیل
فرش اردبیل ( شیخ صفی ) ، یکی از نفیس ترین فرشهای موجود در جهان می باشد . تار و پود آن ابریشمی و پرز آن پشمی است. یازده متر و پنجاه دوسانت، طول و پنج متر و سی و چهار سانت، عرض دارد و در سال ۹۴۶ ه . ق بافته شده است و دارای تاریخ و امضاء   می باشد. نام بافنده آن همراه با یکی از ابیات شعر حافظ در قسمت بالای فرش مشاهده   می شود .س
جز آستان توا م در جهان پناهی نیست        سر مرا به جز این در حواله گاهی نیست س

این قالی در زمان سلسله صفوی برای مقبره شیخ صفی الدین اردبیلی جد خاندان صفویه    بافته شده است و توسط شرکت انگلیسی زیگلر از ایران خارج شده و به موزه ویکتو ریا آلبرت لندن فروخته شد . در هر متر مربع آن ۵۱۷۰۰۰ گره از نوع فارسی بکار رفته است . بافت آن سه سال و نیم سال طول کشیده است ، طرح آن بسیار زیباست . در وسط آن ترنج زیبائی به رنگ زرد طلا ئی قرار گرفته است که شانزده کلا له دور آنرا احاطه کرده است . زمینه فرش، آبی سیر است و تمامی آن با گلهائی بسیار ظریف تزئین شده است و حاشیه توسط کتیبه ها و گلوله هائی، بصورت یک در میان تزئین شده است . س
س ۳ - فرش چلسی
این فرش که یکی از فرشهای زیبا و دلنشین و نفیس جهان است. هم اکنون در موزه ویکتوریا آلبرت لندن جای دارد وچون توسط یکی از تجار خیابان کینگزرود در چلسی واقع در شهر   لند ن خریداری شده به این نام معروف گشته است . تارو پود آن ابریشم و پرز آن پشمی است . ابعاد آن ۵۴۰ سانت در ۳۶۰ سانتیمتر و گره آن از نوع متقارن است . طرح آن شامل دو ترنج کامل با کلا له های جانبی و دو نیم ترنج متصل به حا شیه ها می باشد و در زمینه لاکی آن، حیواناتی مثل آهو،  شیر و پلنگ مشاهده می شود . س
س ۴ - فرش جانمازی
این فرش که ابعاد آن بطور تقریبی یک متر در یک متر و شصت و یک سانتیمتر می باشد درموزه متروپولیتین نیویورک نگهداری می شود. نوع گره آن فارسی است ودر هر دسیمتر آن ۱۰۰۰۰ گره وجود دارد. تار آن از جنس پنبه قهوه ای رنگ و پود آن پشم طبیعی است و پرز آن پشم و زر و سیم می باشد . در بالای این فرش جمله ( الله اکبر ) نقش بسته است . س
س ۵ – فرش ترنجدار
این فرش که ابعاد آن یک متر و سی و دو سانتیمتر در یک متر و نود و نه سانت می با شد در قرن چهاردهم هجری بافته شده است.نوع گره آن فارسی است و تاروپود آن پنبه ای و پرز آن پشمی است و در موزه فرش ایران نگهداری می شود . س
س ۶ – فرش ترنج و حیواندار
این فرش که در موزه میلان نگهداری می شود و در هر متر مربع آن ۵۶۸۸۰۰ گره وجود دارد. تار و پود آن ابریشمی و پرز آن پشمی است . زمینه آن از ترنج و حیوانات تشکیل شده است و از این نظر با فرش چلسی مشابهت دارد . س
س ۷ – فرش شکارگاه موزه وین
ابعاد آن سه متر و بیست و سه سانت در شش متر و نود و پنج سانت می باشد وبه خاطر استفاده از مفتول زربفت شده طلا و نقره، جزء فرشهای زربفت محسوب می شود . س
تار و پود و پرز آن از ابریشم می باشد و با گره فارسی بافته شده است . زمان بافت این فرش قرن دهم هجری می باشد . س
س ۸ – فرش شکارگاه موزه پولدی پتزو لی میلان
این فرش که از تار ابریشمی ، پود نخی و پرز پشمی تشکیل شده است با گره فارسی بافته شده است. ابعاد آن سه متر و شش سانت در پنج متر و هفت سانت، می باشد و در قرن ده هجری توسط غیاث الدین جامی بافته شده است . س
 س ۹ – فرش موج دریا
این فرش از تاروپود نخی و پرز پشمی تشکیل شده است. نوع گره آن ترکی می باشد و دارای ابعاد سه متر و هفتاد و دو سانت در شش متر هفتاد و هفت می باشد . س
علت نامگذاری آن این است که نقشه آن شبیه موج دریا است. نام دیگر آن، فرش پرتقالی می باشد، چون که این فرش به سفارش پرتقال بافته شده است. محل بافت آن کرمان می باشد و در عصر صفویه بافته شده است این فرش در موزه وین نگهداری می شود . س
س ۱۰ – فرش گل و حیوان دار
این فرش که ابعادش دو متر و بیست و نه سانت در چهار متر و بیست و هفت سانت  می باشد با گره فارسی بافته شده است. تارش پشمی، پودش نخی و پرزش پشمی می باشد در قرن دهم بافته شده است و در موزه ناسیونال گالری واشنگتن نگهداری می شود . س
س ۱۱ – فرش ابریشمی موزه مونیخ
این فرش که از تاروپود و پرزابریشمی تشکیل شده است با گره فارسی بافته شده است ابعاد آن یک متر و نیم در دو متر و چهل و چهار سانت، می باشد و محل بافت آن کاشان بوده،  در عصر صفویه بافته شده است . س
س ۱۲ – فرش گلدانی
این فرش که با گره فارسی بافته شده است تاروپود ش نخی و پرزش پشمی است ابعاد آن یک متر و هفتاد و چهار سانت در دو متر و شصت و نه سانت،  می باشد و هم اکنون در موزه     لوگانو در سو ئیس نگهداری می شود . س
س ۱۳ – فرش سانگو سکو
تارو پودش نخی و پرز آن پشمی است ابعاد آن سه متر و دو سانت در پنچ متر و هشتاد و سه سانت،  می باشد ، قدیمی ترین فرش موزه فرش است. این فرش یکی از فرشهای مجموعه سانگوسکو می باشد و به این علت سانگوسکو نام گرفته اند که یکی از زیباترین آنها به شاهزاده سانگوسکو تعلق داشته است . س 
 
در پایان لازم می دانم که اشاره ای کوتاه به فرشهای پو لونز ( لهستانی ) داشته باشم این فرشها که در موزه های مختلف دنیا چون ویکتوریا آلبرت لندن، وین، کلیولند آمریکا و برلن نگهداری می شوند ودربافت آنها علا وه برمصالحی چون ابریشم از نخ های زر بفت نیز استفاده شده است و به خاطر همین جزء فرشهای زربفت و برجسته می باشد . س
به طور کلی فرشهای قد یمی ایران که در موزه های مختلف دنیا نگهداری می شوند و این موزه ها به خاطر داشتن چنین فرشها یی به خود می بالند ، حاصل کار هنرمندان گمنامی است که در کارگاههای خود به خلق آثار نفیس و جاودانه پرداخته اند و محصول زحمت و هنر آنها، به نام ایران در مناطق مختلف دنیا نگهداری می شوند. علت نفیس بودن چنین آثاری، کیفیت بالای بافت ، استفاده از مصالح مرغوب و طبیعی، رنگ آمیزی های ملا یم ، اصیل و طبیعی می باشد که سالیان پیش با کمترین امکانات به وجود آمده اند
امید است که ما نیز پاسداران خوبی برای میراث عظیم فرهنگی و هنری کشور خود باشیم و بتوانیم به سهم خود تلاشی در جهت ارتقاء این هنر بنمائیم .س
پایان
......................................................................................
[1] Pasyryk
......................................................................................
کاری از فرامرز تابش 
اختصاصی فصلنامه اندیشه آنلاین آلمان
Sanat dh ikv rhgd fhtd_ tvaihd l,ci hd:کد ثبت در آرشیو فصلنامه
   منبع: بخش «فرشهای موزه ای» برگرفته از آموزش هنر قالیبافی
 نوشته پوران دخت نیرومند

در یوتوب
برای مشاهده فیلم ویدئویی این مقاله، اینجا کلیک کنید.س
..................مقاله های پر خواننده.......................
حجاب اجباری، یک مورد فقهی یا قرآنی؟

پیرامون مسئله حجاب اسلامی، حدود آن و اجباری و یا آزاد بودن انتخاب آن، بحثهای زیادی در حداقل چهار دهه پیش در جریان بوده است. عده ای این مطلب را تنها مخصوص زنان پیامبر و متعلق به صدر اسلام می دانند و عده ای آن را برای زنان مسلمان یک دستور الهی تلقی می کنند که خروج از آن ممکن نیست.س 
در گشت و گذاری در قرآن برای یافتن ریشه و اساس امر حجاب که به نوعی جزو ارکان اصلی اسلام تلقی می شود، به دو آیه از دو سوره مختلف برمی خوریم. در این ارتباط در آیه ۵۹ از سوره احزاب چنین آمده است:س

یا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُلْ لازْواجِكَ وَ بَناتِكَ وَ نِساءِ الْمُؤْمِنینَ یُدْنینَ عَلَیْهِنَّ مِنْ جَلاَبِیبِهِنَّ ذلِكَ أَدْنى‏ أَنْ یُعْرَفْنَ فَلا یُؤْذَیْنَ وَ كانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحیماً؛[احزاب/۵۹]س
در مورد آیه فوق ، ترجمه ای که در اکثر پایگاه های اطلاعاتی قرآنی آمده کمابیش چنین است:س
س"اى پیامبر! به همسران و دخترانت و زنان مؤمنان بگو: جلبابها خود را بر خویش فروافكنند، این كار براى اینكه شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند بهتر است (و اگر تا كنون خطا و كوتاهى از آنها سر زده توبه كنند) خداوند همواره آمرزنده رحیم است."  س

روح، علم یا خرافه؟ 


آزمایش توکیو
در نیمه سال ۲۰۱۰ میلادی محققین ژاپنی دست به آزمایشی زدند که نتایج جالب توجه و حیرت انگیزی در پی داشت. این افراد نقشه ایستگاه های قطار شهری توکیو و حومه را تهیه نموده و بر روی هر ایستگاه بر روی کاغذ، یک قطعه کورن فلکس قرار دادند. در ادامه کار این افراد فقط قطعه کورن فلکسی که بر روی نام شهر توکیو قرار گرفته بود را با قارچ و یا کپک مخاطی آغشته نمودند. این صفحه کاغذی که نقشه ایستگاه های ترن و بر روی آنها قطعات کورن فلکس قرار داشت بوسیله دوربینهای فیلمبرداری قوی تحت نظر قرار گرفته شد و همه آنچه رخ داد فیلمبرداری شد. در انتها، نتیجه کار حیرت آور بود زیرا قارچ مخاطی، بدنبال یافتن غدا، خود را بر روی صفحه کاغذ، درست در جهت و بسوی قطعات کورن فلکس گسترش داده بود و با کمی پیشرفت به سوی جهاتی دیگر که به کورن فلکس ختم نمی شد، بزودی مسیر را اصلاح کرده به طرف اصلی یعنی جاییکه غذا قرار داشت تغییر جهت داده بود. س

  س
شخصیتهای تاثیرگذار
1974- 1895 استاد نورعلی الهی 
قسمت دوم

بخشی از دستاوردهای استاد الهی
حداقل در این تمدن حاضر، آنچه تاکنون در باره جهان هستی و انسان و هدف از آفرینش ارائه شده است در بهترین حالت به پازلی شبیه است که قطعات زیادی از آن مفقود شده است و این امر طرح اصلی را چنان مخدوش کرده است که تشخص آن برای جویندگان حقیقت غیر ممکن است. در این راستا، استاد الهی این قطعات گمشده را یافت و برجای اصلی خود نشاند، طرح را بازبینی نمود، خرافات را از حقایق جدا کرد و طرح اصلی و بی پیرایه و عاری از خرافه را ارائه داد. س
باید در نظر داشت این مهم، امریست که در گرو چند عامل تعیین کننده می باشد. س
-اول آنکه شخصی که قادر به ایجاد چنین تغییراتی باشد، باید از تقرب چشمگیری به مبدا خلقت برخوردار باشد.س-
-دوم آنکه قادر و مجاز باشد در بعد معنوی به تحقیقات بپردازد، مشاهدات خود را درک کند و بتواند آنها را در قالبی قابل فهم برای انسان، ارائه دهد.س-
  
س
شخصیتهای تاثیرگذار
1974- 1895 استاد نورعلی الهی  
قسمت اول

استاد نورعلی الهی در تاریخ ۱۹ شهریور ۱۲۷۴ شمسی، مطابق با ۱۱ سپتامبر ۱۸۹۵ میلادی در یک خانواده باستانی معنوی شناخته شده، در قریه کوچکی به نام جیحون آباد در بخش دینور شهرستان صحنه واقع در استان کرمانشاه دنیا آمد. پدر استاد الهی، از بزرگان و از اقطاب و ملاکین گروه عرفانی اهل حق بود. در چنین فضایی استاد در خردسالی با مبانی معنویت و مخصوصن موسیقی عرفانی آشنا شد و در همان اوان کودکی به یکی از چیره دست ترین تنبورنوازان مبدل گشت. در همان سالها و دوران بعد، وی به یادگیری و نواختن سازهای دیگر ، از جمله تار ، سه تار ، ویلون ، دف و نی نیز مبادرت ورزید. س
استاد در دستگاه قضایی ایران به شغل قضاوت در دادگستری اشتغال داشت. وی در تمام عمر خود، از جمله به مطالعه در امور ادیان و مذاهب و عرفان برخاسته از این ادیان مشغول بود. این امر همراه با کشفیات معنوی وی در اثر ریاضات ممتد که بخشی از آن زیر نظر استاد و پدرش به انجام رسیده بود، مایه کار بزرگی شد که او در زمانهای بعد آن را جوهرکشی ادیان نامید. س
Share by: